O artigo describe e analiza as disputas pola fixación e control do código lingüístico do galego no tardofranquismo, representadas polos grupos máis institucionalizados do proto-sistema cultural galeguista da altura (Galaxia e o Instituto de la Lengua Gallega). Son estudadas as loitas por liderar o sistema e por determinar a natureza dos materiais con que configurar a identidade, a coesión social e as posibilidades de relacionamento inter e extra-sistémico da comunidade galega. Asemade, abórdase a natureza e a funcionalidade da relación entre os modelos lingüísticos de Galiza e os de Portugal e Brasil nas propostas normativas da Real Academia Gallega, do Instituto de la Lengua Gallega e de Manuel Rodrigues Lapa, principal axente de Galaxia en Portugal.